Bu İş Çocuk Oyuncağı Değil

Çocuk işçiliğinin en önemli sebeplerinden biri de bu yoksulluktur. Yoksulluk nedeniyle çocuklar ev ekonomisine katkı veren kişi sorumluluğunu almak zorunda kalmaktadır. Çocuk işgücü işverenler tarafından kayıt dışı, ucuz işgücü olarak değerlendirilerek çalıştırılmaları söz konusudur. Kayıt dışı çalıştırılan çocuk işçiler bir çok haklardan mahrum bırakılmaktadır.

Bu İş Çocuk Oyuncağı Değil

 

Ülkemizde, çocuk ve genç işçilerin çalıştırılma Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Madde 4’te çocuk işçi tanımı yapılmış 14 yaşını bitirmiş,15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişiyi ifade eder. Genç işçi 15 yaşını tamamlamış,ancak 18 yaşını tamamlamamış ve ilköğretimini tamamlamış kişiyi tanımlamaktadır.Ayrıca 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 71.maddesinde çalıştırma yaşı ve çocukları çalıştırma yasağı tanımlanmıştır.

Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin birinci maddesinde “ Çocuk “ tanımı “ Daha erken yaşta reşit olma durumu hariç, 18 yaşına kadar her insan çocuk sayılır.” şeklinde yer almaktadır.

Çocuk işçiliği çocukları çocukluklarını yaşamaktan alıkoyan, çocukların büyüme ve gelişme sürecini olumsuz etkileyen, en önemli durumlardan biridir.

Çocuklar için zihinsel, fiziksel, toplumsal ya da ahlaki açılardan tehlikeli ve zararlı işler, okula düzenli devam etmelerini engelleyerek eğitimlerini aksatmalarına veya okuldan erken ayrılmalarına yol açacak işler ve çocukların okula devam ederken uzun çalışma süreleri ve ağır işlerde çalıştırılmaları “çocuk işçiliği” kavramı altında değerlendirilir.

Uluslararası Çalışma Örgütü (İLO) çocuk işçiliğini “Çocukları potansiyellerden ve saygınlıklarından yoksun bırakan, fiziksel ve zihinsel gelişime zarar veren işler” olarak tanımlamaktadır.

Çocuk işçiliği ülkemizde Kanun ve Yönetmeliklerle düzenlenmiş ayrıca, Uluslararası Çocuk Hakları, Birleşmiş Milletler  Çocuk Hakları Bildirgesi, Uluslararası Çalışma Örgütü İLO  sözleşmeleri ile belirlenmiş ise de ulusal ve uluslararası boyutta çocuk işçiliği sorunu güncelliğini korumaktadır.

Ülkemizde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi (İSİG)’ nin Eylül 2023 ve Ağustos 2024 bir yıllık dönemde Çocuk İş Cinayetleri Raporunda 66 çocuk işçi, iş cinayetlerinde hayatını kaybetmiştir.Bu çocuk işçi ölümleri, ölüm sebeplerine göre % 20 boğulma zehirlenme, % 18 yüksekten düşme, % 17 ezilme göçük olduğu tespit edilmiştir.Raporda belirtilen yaş gruplarına göre, % 22  0-14 yaş, % 44 15-17 yaş olduğu, iş kollarına göre çocuk işçi ölümleri Tarım/Orman % 36 ile 24 , İnşaat/Yol % 20 ile 13, Metal % 14 ile 9, Konaklama % 9 ile 6, Taşımacılık % 6 ile 4 çocuk işçi iş cinayetlerine kurban gitmiştir.

Ülkemizde AKP iktidarının dayattığı ekonomik politikalar sonucunda halkın her geçen gün yoksullaştığı, artan gıda, enerji, eğitim, barınma fiyatları ile işsizlik ve yoksulluğu beraberinde getirmiştir.Enflasyon yıllık resmi olmayan rakamlara göre % 100’ü aşmış durumdadır.

Ailenin bütün bireyleri ekonomik sorunlarını aşabilmek için kölelik koşullarında çalışmaya zorlanmaktadır.Çocuk işçiliğinin en önemli sebeplerinden biri de bu yoksulluktur. Yoksulluk nedeniyle çocuklar ev ekonomisine katkı veren kişi sorumluluğunu almak zorunda kalmaktadır. Çocuk işgücü işverenler tarafından kayıt dışı, ucuz işgücü olarak değerlendirilerek çalıştırılmaları söz konusudur.Kayıt dışı çalıştırılan çocuk işçiler bir çok haklardan mahrum bırakılmaktadır.

Ülkemizde başta yoksulluk olmak üzere bozuk gelir dağılımı, düşük ücretler, işsizlik, göç, yetersiz eğitim gibi çeşitli nedenlerle bir çok çocuk aile bütçesine katkı sağlamak amacıyla zorunluluktan çalıştırılmaktadır.

AKP 23 yıllık iktidarı döneminde uygulamış olduğu politikalar sonucunda çocukların işgücüne katılma sayısında ciddi artışlar olmuştur.En son eğitim alanında Merkezi Eğitim Merkezleri/MESEM uygulamaları adı altında çocuk emeği sömürüsünü kurumsallaştırmıştır.Milli Eğitim Bakanlığı yeni uygulama ile Türkiye’nin ilk mesleki ortaokullarını açacak pilot olarak Bursa, Sivas, Konya ve Burdur olmak üzere, MEB mesleki ortaokulları ile çocuk işçilik yaşını 10’a düşürüyor.

 

Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre 2023 yılı sonu itibarıyla, Türkiye nüfusunun 22 Milyon 206 Bin 34’ünü çocuklar oluşturuyor. Çocuk nüfusun % 51,3’ünü erkek çocuklar, % 48,7’sini kız çocuklar oluşturuyor.

TÜİK verilerinde Hane halkı işgücü araştırması 2023 yılı sonuçlarına göre 15-17 yaş grubundaki çocukların işgücüne katılma oranı % 22,1 oldu, işgücüne katılma oranı cinsiyete göre incelendiğinde, bu oranın erkek çocuklar için % 32,2 kız çocuklar için % 15,5 olduğu görüldü.(TÜİK 19.04.2024/53679)

TÜİK verilerine göre son üç yılda hanehalkı işgücü sürekli bir artış göstermiştir.2021 yılı verilerine göre “Çocuk İstihdam Oranı” toplamda % 14 erkeklerde %19,6 kızlarda % 8,1 olmuştur.

TÜİK 2022 yılı hanehalkı işgücü araştırması sonuçlarına göre 15-17 yaş grubundaki çocukların işgücüne katılma yüzdesi % 18,7 olmuştur.İşgücüne katılma yüzdesi cinsiyete göre dağılımı incelendiğinde, erkek çocuklar % 27,0, kız çocukları % 10,0 olduğu belirtilmektedir.

Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre  illerin toplam nüfus oranları incelendiğinde,2023 yılında en yüksek çocuk nüfus oranına sahip olan il % 44,4 ile Şanlıurfa, %40,5 ile Şırnak, % 38,2 ile Ağrı ve Muş olmuştur.

İstatistiklere göre Kürt Nüfusunun yoğun olduğu kırsal kesimlerde çocuk nüfus oranlarının yüksek olduğunu görüyoruz. Kürt nüfusunun yoğun olduğu illerden mevsimlik tarım işçisi olarak özellikle Karadeniz ve batı bölgelere bir işgücü göçü yaşanmaktadır.

İSİG Meclisinin 2023-2024 çocuk iş cinayetleri raporundan da anlaşılacağı üzere Tarım/Orman iş kollarında en fazla çocuk işçi ölümü olduğunu görüyoruz. Mevsimlik tarım işçilerinin çocukları ekonomik nedenlerden ötürü, ailelerin geçici süreyle çalıştıkları bölgelere ebeveynlerin çocukları ile katılmakta, tarımsal çalışma alanlarında fındık, çay, tütün, pamuk vb. tarımsal ürünlerin toplanmasında çocuklar ailelerinin geçimlerine katkıda bulunmak için yaşlarına uygun olmayan işlerde çalıştırılmaktadırlar. Bu çocuklar aileleri ile birlikte barındıkları yaşam alanları çadır ve baraka dan oluşmakta, sağlıksız koşullarda yaşamakta olan çocuklar, uzun çalışma koşulları, sağlıklı beslenmeme sorunları çocuklarda yaşamları boyunca sağlık sorunlarıyla karşılaşmalarına yol açmaktadır. Bu çocuk işçiler çalışma koşullarının kötü olması sebebiyle ölümle burun buruna yaşamaktadırlar.

Türkiye genelinde tahmin edilen çocuk işçi sayısı 2 milyon civarındadır. Çocuk işçiliğinin sektörlere göre dağılımında tarım açık arayla en büyük paya sahiptir. Çocuk işçiler sanayi, madencilik, küçük işletmeler ve çıraklık gibi alanlarda çalıştırılmaktadırlar.