DİSK Araştırma Merkezi (DİSK-AR) “Türkiye’de Emeklilerin Durumu” (Temmuz 2025) araştırmasını yayımlandı.
DİSK-AR’ın “Türkiye’de Emeklilerin Durumu: Emekli Aylıkları, Emekli Sayıları ve Ayrılan Kaynaklar” başlıklı yeni araştırması yayımladı. Araştırma Türkiye’de emeklilerin durumunu kapsamlı olarak ele almayı amaçlıyor ve Türkiye’de emeklilerin durumu, özellikle emeklilere ayrılan kaynaklar bağlamında detaylı olarak ele alıyor. Bu araştırmada ayrıca Avrupa İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) sosyal koruma harcamaları istatistiklerinden yararlanarak Avrupa ülkelerinde ve Türkiye’de emeklilerin sayısı ve emeklilere ayrılan kaynaklar, Avrupa ülkelerinin ve Türkiye’nin aktif/pasif sigortalı oranı ve Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) içinde emekli aylıklarının payı karşılaştırmalı olarak yer alıyor.
Yayımlanan raporun editörlüğünü yapan Prof.Dr. Aziz Çelik'e göre, DİSK-AR tarafından hazırlanan araştırmanın özet bulguları şöyle:
1- Emeklilerin nüfus içindeki payı artarken pastadaki payı düşüyor.
2- Türkiye’de emekli aylıkları dibe doğru eşitleniyor.
3- Türkiye’de ortalama emekli aylığı 2003’te asgari ücretin %36 üzerinde iken günümüzde asgari ücretin %22 altına geriledi!
4- 2002’de ortalama emekli aylığının kişi başına GSYH’ye oranı %46,4 iken 2025’te bu oran %29’a geriledi.
5- Emekli aylığı ve hak sahiplerine yapılan ödemelerin GSYH’ye oranı AB-27 ülkelerinde ortalama %9,8 iken Türkiye’de %3,7’dir.
6- 2009-2024 arasında Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılan bütçe transferlerinin Bütçe ve GSYH’ye oranı ciddi biçimde düştü.
7- 2025 yılının ilk yarısında ortalama emekli aylığı 17.252 TL ortalama işçi emekli aylığı ise 17.089 TL’dir. Buna karşın en düşük emekli aylığı 14.469 TL’dir.
8- Emekliler ve onların hak sahipleri, işçilerden sonra Türkiye’nin en büyük toplumsal grubu durumundadır: 2024 itibarıyla emekli ve hak sahipleri Türkiye nüfusunun %18,5’ini oluşturuyor.
9- “Türkiye’de emekli sayısı çok fazla, aktif/pasif oranı çok düşük” iddiası doğru değildir.
10- Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) kapsamında çalışanlar aktif sigortalılara dahil edildiğinde aktif-pasif oranı 2024 yıl sonu itibarıyla 1,75’tir.
11- Avrupa ülkelerinde ortalama aktif/pasif oranı ortalama 1,5’tir.
12- Düşük emekli aylıkları sebebiyle milyonlarca emekli tekrar çalışıyor veya iş arıyor: 2002 yılında %36,6 olan çalışan veya iş arayan emeklilerin oranı Aralık 2024’te %65,7’ye yükseldi.
DİSK-AR'ın araştırma raporunun GİRİŞ kısmında Türkiye'de emeklilerin güncel durumu şöyle özetleniyor:
Sosyal güvenlik hakkının ayrılmaz bir parçası olan emeklilik, Anayasa ve uluslararası sözleşmelerle güvence altına alınmış temel bir insan ve yurttaş hakkıdır. Emekliler hak sahipleriyle birlikte Türkiye’nin en önemli toplumsal gruplarından birini oluşturuyor, emeklilerin nüfus içindeki payı artıyor. Ancak ülkemizde emekli adaletsizliği giderek büyüyor.
Türkiye’de emeklilik sistemi bir adaletsizlikler sistemi haline gelmiştir. Türkiye emeklilik sistemi yamalı bohçadır. Dikiş tutmamaktadır. Hem emekli olabilmek hem de insanca bir emekli yasamı sürmek giderek zorlaşıyor. Türkiye’de emeklilik sisteminin sorunları derinleşiyor, emeklilerin sorunları ile talepleri görmezden geliniyor ve emekliler sefalete mahkum ediliyor.
Türkiye’nin emeklilik sistemi 2008 yılında yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile iyice kötüleşti. Bu yasa ile benimsenen sistem sonucunda emekli aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayıları düştü. Emekli aylıklarının hesaplanmasında milli gelirin payı iyice azaldı. Dahası aylıkların artırılmasında sadece resmi enflasyon dikkate alınmaya başladı.
Tüm bunların sonunda aylıklarda ciddi bir gerileme yasandı. Yaşanan bu gerileme sonrasında ise aylıklara ilişkin çeşitli yamalar (tamamlama işlemi, ikramiye gibi) gündeme gelmeye başladı. Ancak bu “yamalar” da ise yaramadı. Emekli aylıkları iyice dibe vurdu ve emeklilerin yasam koşulları kötüleşti.
Bugün milyonlarca emekli asgari ücretin oldukça altında bir gelir elde ediyor. Emeklilerin pastadaki payı, bütçedeki payı azalıyor. Emekliler, artan emekli yoksulluğu sebebiyle yeniden işgücü piyasasına giriyor (ya is arıyor ya da çalışıyor). Emekli yoksulluğu büyürken emeklilerin taleplerine “kaynak yok” iddiaları ile karşılık veriliyor. Öte yandan yıllarca ülkenin büyümesi için emek veren emekliler, ülkenin büyümesinden de pay alamıyor.
DİSK-AR araştırmasında ayrıca Avrupa İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) sosyal koruma harcamaları istatistiklerinden yararlanarak Avrupa ülkelerinde ve Türkiye’de emeklilerin sayısı ve emeklilere ayrılan kaynaklar, Avrupa ülkelerinin ve Türkiye’nin aktif/pasif sigortalı oranı ve Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) içinde emekli aylıklarının payı karşılaştırmalı olarak yer alıyor. Ayrıca, Türkiye’de pasif sigortalıların dağılımı, emekli aylıklarının 2002’den bu yana gelişimi ile asgari ücret ve GSYH karsısındaki durumu, SGK’nın mali durumu ve AKP döneminde yapılan yasa değişiklikleri ile emeklilerin kayıpları da ele alınmakta.
KAYNAK: DİSK-AR
;){kind=link}
Yorumlar (0)